3 Brygada Ochrony Pogranicza

3 Brygada Ochrony Pogranicza

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1924
Rozformowanie	1929
Dowódcy
Pierwszy	płk Kazimierz Rumsza
Organizacja
Dyslokacja	Wilejka
Formacja	Korpus Ochrony Pogranicza
Podległość	Dowództwo KOP

3 Brygada Ochrony Pogranicza – wielka jednostka piechoty Korpusu Ochrony Pogranicza.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21–22 sierpnia 1924, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza^[1], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę^[2]. 3 Brygada KOP sformowana została w pierwszym etapie formowania Korpusu Ochrony Pogranicza na podstawie rozkazu L. dz. 12044/O.de B./24 szefa Sztabu Generalnego z dnia 27 września 1924^[3]. Zorganizowana została w październiku 1924 na terenie ówczesnej Ziemi Wileńskiej. Brygadę formowały okręgi I Warszawa, III Grodno i IX Brześć. W skład 3 Brygady KOP weszły: 1 batalion graniczny „Budsław”, 5 batalion graniczny „Łużki”, 7 batalion graniczny „Podświle”, 10 batalion graniczny „Krasne”, 1 szwadron kawalerii „Budsław”, 6 szwadron kawalerii „Łużki”, 7 szwadron kawalerii „Podświle”, 8 szwadron kawalerii „Krasne”^[4].

Przegrupowanie do miejsca przeznaczenia rozpoczęła 27 października 1924 i rozwinęła się w pasie na południu od Rakowa do styku granicy polsko-radziecko-łotewskiej na zachód od Leonpola^[4]. Ochraniała pas o szerokości 344 km i głębokości 30 km^[4]. Dowództwo brygady rozmieszczono w Wilejce^[4][5].

W 1926 w strukturze brygady zorganizowana została szkoła podoficerska dla niezawodowych podoficerów piechoty^[6]. Szkoła stacjonowała w Budsławiu przy 1 batalionie granicznym^[7].

Latem 1927 ze składu 2 Brygady OP wyłączone zostały 6 batalion graniczny i 2 szwadron z Iwieńca i podporządkowane dowódcy 3 Brygady OP. Ponadto w skład brygady wszedł nowo powstały 28 batalion odwodowy w Wołożynie. Natomiast z dwóch batalionów granicznych (5 i 7) oraz dwóch szwadronów kawalerii (6 i 7) sformowana została 3 Półbrygada Ochrony Pogranicza.

W 1928 brygada ochraniała odcinek granicy państwowej długości 761,994 kilometrów^[8]. Latem tego zlikwidowana została szkoła podoficerska. W jej miejsce, oraz w miejsce identycznych szkół funkcjonujących w pozostałych brygadach, utworzony został Batalion Szkolny KOP w twierdzy Osowiec^[6].

Aby zapewnić odpowiednią liczbę żołnierzy z wyszkoleniem saperskim, 1 kwietnia 1928 utworzono brygadowy ośrodek wyszkolenia pionierów przy 1 batalionie granicznym w Budsławiu^[8].

Latem 1929 brygada została rozformowana. Z dwóch batalionów (6 i 28) oraz jednego szwadronu kawalerii (2) utworzony został pułk KOP „Wołożyn” i podporządkowany dowódcy 2 Brygady OP, przemianowanej na Brygadę KOP „Nowogródek”. 3 Półbrygada Ochrony Pogranicza przemianowana została na pułk KOP „Głębokie”. Z pozostałych dwóch batalionów (1 i 10) oraz dwóch szwadronów (1 i 8) sformowany został pułk KOP „Wilejka”. Oba pułki podporządkowane zostały dowódcy 6 Brygady OP, przemianowanej na Brygadę KOP „Wilno”.

Struktura organizacyjna brygady

Struktura organizacyjna brygady w 1924^[a][3]

• Dowództwo 3 Brygady Ochrony Pogranicza w Wilejce
• 5 batalion graniczny w m. Łużki
• 6 szwadron w m. Łużki
• 7 batalion graniczny w m. Podświle
• 7 szwadron w m. Podświle
• 1 batalion graniczny w m. Budsław
• 1 szwadron w m. Budsław
• 10 batalion graniczny w m. Krasne
• 8 szwadron w m. Krasne
• pluton żandarmerii przy 3 BOP

Struktura organizacyjna brygady w dniu 31 grudnia 1927^[9][5]

• Dowództwo 3 Brygady Ochrony Pogranicza w Wilejce
• 3 Półbrygada Ochrony Pogranicza w Podświlu
• 1 batalion graniczny w Budsławiu
• 1 szwadron w m. Budsław
• 10 batalion graniczny w Krasnem
• 8 szwadron w m. Krasne
• 6 batalion graniczny w Iwieńcu
• 2 szwadron w m. Iwieniec
• 28 batalion odwodowy w Wołożynie
• szkoła podoficerów niezawodowych
• pluton żandarmerii przy 3 BOP

Obsada personalna dowództwa brygady

Dowódcy brygady

• płk rez. pow. do sł. czyn. Kazimierz Rumsza (X 1924 – V 1926^[10])
• ppłk piech. Bolesław Pytel (p.o. 25 IV – 29 V 1926^[11])
• płk piech. Jan Skorobohaty-Jakubowski (V 1926^[10] – 5 I 1928^[11])
• płk piech. Wincenty Nowaczyński (5 I 1928^[11] – VII 1929 → dowódca 1 Brygady OP)

I oficerowie sztabu brygady

• mjr piech. Wacław Budrewicz (2 I 1925 – 1926 → dowódca 22 baonu granicznego)
• ppłk SG Kazimierz Florek

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
• Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148–160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Iwona Wiśniewska, Katarzyna Promińska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Brygada Korpusu Ochrony Pogranicza «Wilno»”. Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2013.
• Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1928, 1931 i 1934. [dostęp 2016-02-15].
• Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.