Żabno

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości o tej samej nazwie.

Żabno

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Fontanna na rynku w Żabnie
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	tarnowski
Gmina	Żabno
Prawa miejskie	sprzed 1385 do 1905, odzyskane w 1934
Burmistrz	Tomasz Kijowski (2024)
Powierzchnia	11,13 km²
Wysokość	183 m n.p.m.
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	4200[1] 377,4 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 14
Kod pocztowy	33-240
Tablice rejestracyjne	KTA
Położenie na mapie gminy Żabno Żabno
Położenie na mapie Polski Żabno
Położenie na mapie województwa małopolskiego Żabno
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego Żabno
50°07′58″N 20°53′07″E/50,132778 20,885278
TERC (TERYT)	1216154
SIMC	0982641
Urząd miejski ul. Jagiełły 1 33-240 Żabno
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Żabno – miasto w powiecie tarnowskim (woj. małopolskie) położone na prawym brzegu Dunajca. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Żabno.

Powierzchnia Żabna wynosi 11,13 km², według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto liczyło 4200 mieszkańców^[1].

Historia

Miejscowość początkowo była niewielką osadą. Najstarsza pisana wzmianka o Żabnie pochodzi z 1274 roku, w tym roku książę Bolesław Wstydliwy nadał miejscowość rycerzowi Świętosławowi z rodu Gryfitów^[2]. Prawa miejskie Żabno uzyskało przed 1385 rokiem^[3]. W 1400 roku król polski Władysław Jagiełło nadał miastu prawo niemieckie.

Miejscowość wymienia w latach 1470–1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis wymieniając dziedzica Jana Rabsztyńskiego z Kraśnika, który odziedziczył ją po matce. Miasto miało wówczas 12 łanów mieszczańskich, łan wójtowski oraz folwark szlachecki z dworem^[3].

Od XV wieku następuje rozwój rzemiosła. Żabno ze względu na swoje położenie komunikacyjne, stało się miejscem jarmarków. Prawo do nich miasto otrzymało w 1487 roku, a ich tradycja przetrwała do dziś. W XV wieku w mieście znajdowały się dwa kościoły, pw. Świętego Ducha i pw. Świętego Krzyża. Obecnie w mieście istnieje jedna parafia rzymskokatolicka pod wezwaniem Ducha Świętego, należąca do dekanatu Żabno, diecezji tarnowskiej^[4].

Miasto było wielokrotnie niszczone, w 1501 roku zostało spalone przez Tatarów, a w 1655 roku przez Szwedów i przez wojska Rakoczego.

Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze austriackim. W 1799 roku prawie całe miasto strawił pożar. W XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego miejscowość wymieniona jest w powiecie tarnowskim w Galicji. Według austriackiego spisu powszechnego pod koniec XIX wieku we wsi było 178 domów, w których mieszkało 1341 mieszkańców w tym 656 mężczyzn i 685 kobiet. W miasteczku mieszkało wtedy 669 katolików oraz 672 izraelitów^[3]. W miejscowości znajdowała się 6-klasowa szkoła ludowa, urząd podatkowy i pocztowy^[3].

Miasto utraciło prawa miejskie w 1909 roku, a odzyskało je w 1934 roku już po odzyskaniu niepodległości przez Polskę^[5].

Podczas okupacji hitlerowskiej, w maju 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 800 Żydów. We wrześniu 1942 roku zostali wywiezieni do getta w Tarnowie^[6].

W kwietniu 1943 roku opodal miasta doszło do starcia oddziału „Stacha” Gwardii Ludowej z Niemcami i granatową policją. Zginęło kilkunastu gwardzistów^[7]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa tarnowskiego.

17 stycznia 1945 roku do Żabna wkroczyły oddziały przez oddziały Armii Czerwonej. Dwudziestu żołnierzy poległych w walkach zostało pochowanych w zbiorowej mogile na cmentarzu. W 1948 roku na mogile ustawiono pomnik^[8].

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[9].

• Kościół pw. Ducha Świętego, otoczenie, drzewostan, wieża bramna;
• cmentarz wojenny nr 253;
• cmentarz żydowski, ul. Kościuszki.

Gospodarka

W XIX wieku ludność trudniła się przeważnie rolnictwem oraz handlem. Pierwszym zakładem przemysłowym w Żabnie była cegielnia uruchomiona w 1905 roku. Obecnie Żabno jest ośrodkiem usługowym, z drobnym przemysłem m.in. metalowym i przetwórczym (przetwórstwo warzyw). Na terenie miasta znajdują się również dwie fabryki świeczek.

Związani z miejscowością

W Żabnie urodził się pisarz Adolf Rudnicki^[10][11].

W Żabnie często bywał Stanisław Wyspiański, w miejscowym kościele znajdują się witraże według jego projektu^[12][13].

Transport

Przez Żabno przebiegają drogi wojewódzkie nr 973 oraz nr 975.

W Żabnie znajduje się nieczynna dla ruchu pasażerskiego stacja kolejowa. Przechodzi przez nią zbudowana w 1906 r. linia kolejowa Tarnów – Szczucin, czyli tzw. Szczucinka. Od 2000 roku po linii nie kursują rozkładowe pociągi pasażerskie^[14]. Współcześnie stacja w Żabnie jest ostatnim miejscem do którego mogą dojechać pociągi na linii kolejowej nr 115. Obecnie na żabnieńską stację sporadycznie przyjeżdżają pociągi towarowe^[14], a w latach 2019–2022 na żabnieńskiej stacji pojawiły się pasażerskie pociągi retro organizowane m.in. w ramach projektu „Małopolskie Szlaki Turystyki Kolejowej”^[15][16][17].

Media

• Nowa Gazeta Żabnieńska

Edukacja

• Szkoła Podstawowa im. Stanisława Wyspiańskiego
• Zespół Szkół Ponadpodstawowych im. ks. Janusza St. Pasierba
• Przedszkole Publiczne
• Niepubliczne Przedszkole ''Smerfna Chata”

Demografia

31 grudnia 2016 roku Żabno zamieszkiwało 4230 osób, w tym 2170 kobiet i 2060 mężczyzn. Średni wiek mieszkańców miasta wynosi 40,8 lat. Żabno ma dodatni przyrost naturalny (3,3 na tysiąc mieszkańców).

• Piramida wieku mieszkańców Żabna w 2014 roku^[18].

Sport

W Żabnie działa klub piłkarski Polan Żabno, którego najwyższym osiągnięciem jest udział w rozgrywkach IV ligi polskiej w piłce nożnej^[19].

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie: Bad Berka^[20]

Zobacz też

• Parafia Ducha Świętego w Żabnie

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Ochotnicza Straż pożarna w Żabnie. osp.zabno.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-23)].
• Urząd Miasta i Gminy w Żabnie
• Gminne Centrum Kultury w Żabnie. ck.zabno.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-18)].
• Żabno (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 717 .
• Fotogaleria z przejazdu pociągu z Tarnowa do Żabna