Boyunduruk

Boyunduruk veya nir; arabaya koşulan hayvanların birlikte yürümesini sağlamak için boyunlarına geçirilen, çoğunlukla m şeklindeki tahta çerçeve. Genellikle boyun üzerine yatay şekilde yerleştirilen bir çubuk ve boynun her iki yanına sarkan çubuklardan (zelve) meydana gelir. Tek hayvana takılan nal şeklinde boyunduruklar da mevcuttur. Hayvanların boynuzuna takılan boyunduruklara da rastlanır.

Tarihçe

Oldukça ilkel bir araç olan boyunduruk antik çağlardan beri bilinmektedir. Atların yaygın olarak arabalara koşulmaya başlanması ve koşumların icadı ile birlikte boyunduruk kullanımı günümüzde oldukça azalmıştır. Bununla birlikte, özellikle gelişmekte olan ülkelerde, taşımacılık ve tarla işlerinde hâlâ kullanılır.

Bölümleri

Zelve: Hayvanın boynunun sağ ve solundan aşağı sarkan ve hayvanın boyunduruktan çıkmasını engelleyen dikey çubuklardır.^[1]

Ok veya okluk: İki hayvanın ortasından uzunluk ekseninde geçen ve boyunduruğu araca bağlayan uzun tahtadır.

Gelve: Boyunduruğu ok kısmına sabitleyen mıhtır.^[2]

Eyef: Boyunduruğu okluğa bağlamaya yarayan bükülmüş daldan halkadır.

Notlar

Boyunduruk sözcüğü pek çok dilde baskı rejimi veya hakimiyet altında olma anlamında mecazi olarak kullanılır.
Direksiyon tipi uçak kumanda kolları, benzerliğinden dolayı boyunduruk olarak adlandırılır.