Granat obronny wz.33
Dane podstawowe | |
Państwo |
|
---|---|
Przeznaczenie | granat obronny |
Dane techniczne | |
Masa | 600 g |
Typ zapalnika | wz.Gr.31 |
Promień rażenia | 100 m |
Użytkownicy | |
Polska |
Granat obronny wz.33 – granat obronny polskiej konstrukcji i produkcji z okresu przed II wojną światową. Wprowadzony do uzbrojenia Wojska Polskiego w 1933 roku, był używany w czasie wojny obronnej w 1939 r.
Konstrukcja
Skorupa granatu wz.33 była odlewana z żeliwa (szara drobnoziarnista surówka o składzie: Si: 2,3 – 3%, Mn: 0,8 – 1%, P: 0,3 – 0,4%, S: 0,02 – 0,05%) i posiadała nacięcia ułatwiające fragmentację (pole rażenia do około 100 m). Granaty uzbrajano w zapalnik samoczynny czasowy wz.GR 31, który posiadał podwójną iglicę i dwie spłonki zapalające. Skorupa granatu wz.33, w odróżnieniu od skorupy wz.24 posiadała otwór z gwintem o większej średnicy, przystosowany do wkręcenia aluminiowej tulei (osłony spłonki pobudzającej zapalnika). Jej zadaniem było szczelne zamknięcie skorupy – ochrona przed wilgocią i zabezpieczenie materiału wybuchowego.
Skorupy granatów wz.24 i wz.33 elaborowano m.in. trotylem, szedytem lub zmielonym prochem nitroglicerynowym[1].
Produkcja
Na przestrzeni lat okresu międzywojennego organy takie jak: Departament III Artylerii i Uzbrojenia (późn. Departament Uzbrojenia) Ministerstwa Spraw Wojskowych – Wydział IV Amunicji, Wojskowy Zakład Zaopatrzenia Uzbrojenia (od 1.10.1932 r. Kierownictwo Zaopatrzenia Uzbrojenia) zawiązywały umowy z firmami prywatnymi (fabryki maszyn rolniczych, narzędzi i z odlewniami) na wykonywanie żeliwnych skorup granatów obronnych. Skorupy pakowano do transportowych skrzyń drewnianych, które plombowano (plomba z godłem państwowym i cechą rzeczoznawcy) i odsyłano, zgodnie z wytycznymi zawartymi w umowie do odpowiednich wytwórni wojskowych (m.in. Warsztaty Amunicji Specjalnej, fort Piłsudskiego, Warszawa) gdzie zajmowano się finalnym wykonaniem granatów – wypełnieniem skorup materiałami wybuchowymi. Skorupy malowano ostatecznie farbą asfaltową lub farbą ochronną (khaki). Gotowe granaty (bez zapalników) pakowano po 24 szt. do drewnianych skrzyń transportowych.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Wz24wz33.jpg/238px-Wz24wz33.jpg)
Poniżej znajduje się zestawienie znaków producentów skorup granatów obronnych wz.1924 i wz.1933, które zostało wykonane na podstawie zachowanych egzemplarzy skorup:[2]
- 1. "J. John" (znak fabryczny) [wz.24]
- 2. "Stąporków" (znak fabryczny) [wz.24 i wz.33]
- 3. "Starachowice" (znak fabryczny) [wz.24]
- 4. "Borek" [wz.24 i wz.33]
- 5. "W. Klimek" [wz.33]
- 6. "Białogon" [wz.33]
- 7. "W", pkt. 7-9, prawdopodobnie "St. Weigt" [wz.24 i wz.33]
- 8. "W." (jak w pkt. 7 i 9) [wz.24]
- 9. "W" (jak w pkt. 7 i 8)
- 10. "W" (czcionka odmienna od sygnatur z pkt. 7-9)
- 11. "W." w okręgu. Wysoka częstotliwość występowania na skorupach wz.33 może sugerować firmę "M. Wolski".
- 12. W zachowanych archiwaliach występuje tylko jedna firma z literami M i S w nazwie: "Müller i Seidel". [wz.33]
- 13. ? [wz.24 i wz.33]
- 14. Być może "Dźwignia", trójkąt jako symbol punktu podparcia [?]. [wz.24]
rys. 7. Gros zamówień i wysoka częstotliwość występowania skorup z tą sygnaturą może sugerować firmę "St. Weigt".
rys. 9. Na sąsiedniej kostce dodatkowy znak (rys. wg egzemplarza granatu pochodzącego z partii eksportowej do Hiszpanii).
rys. 10. Prawdopodobnie "St. Weigt" – częste występowanie na skorupach wz.33.
1. | "Wiepofana" Towarzystwo Akcyjne, Wielkopolska Odlewnia, Fabryka Narzędzi i Maszyn "Wiepofana" Spółka Akcyjna, Wielkopolska Odlewnia Fabryka Narzędzi i Maszyn (od 10.06.1931 r.), Poznań, ul. Dąbrowskiego 81 |
2. | "Dźwignia" S.A., Zakłady Przemysłowo-Budowlane, Sosnowiec, ul. Swobodna 3 |
3. | "Stąporków" T. A. Zakładów Górniczo-Hutniczych i Fabryk, Stąporków, zarząd: Warszawa, ul. Mazowiecka 7 |
4. | "St. Weigt i S-ka" Fabryka Maszyn i Odlewnia Żelaza, Łódź, ul. Senatorska 22 "St. Weigt" S.A. Zakłady Przemysłowe, Łódź, ul. Senatorska 7/9 (od 1933 r.) (Stanisław Weigt) |
5. | "Żeliwo" Sp. z o.o., Kraków, ul. Zwierzyniecka 33 |
6. | "Arma" S.A., Fabryka Broni i Maszyn, Lwów, pl. Bema 3 |
7. | "Lemiesz" Fabryka Pługów i Maszyn Rolniczych, Kraków, ul. Krowoderska 65 lub: "Lemiesz" Fabryka Pługów, Tarnów, pl. św. Marcina |
8. | Drawska Lejarnia Żelaza i Fabryka Maszyn, inż. Kembliński i S-ka, Drawski Młyn, pow. Czarnkowski, biuro: Poznań, ul. Wierzbięcice 14 |
9. | Odlewnia Żeliwa inż. Józef Chrzanowski, Sosnowiec |
10. | Polskie Fabryki Maszyn i Wagonów "L. Zieleniewski" w Krakowie, Lwowie i Sanoku S.A. |
11. | "Ernest Erbe" Fabryka Łączników i Wyrobów Lano-Kutych, Zawiercie, ul. Leśna 2 |
12. | Galicyjskie Karpackie Naftowe Towarzystwo Akcyjne, Fabryka Maszyn i Narzędzi Wiertniczych, Glinik Mariampolski |
13. | "Żarliński" [?] |
14. | "Granat" S.A., Przemysł Metalowy, zarząd: Warszawa, ul. Miodowa 8; fabryka: Kielce, ul. Młynarska 43 |
15. | "J. John" T. A. Fabryk Budowy Transmisji, Maszyn i Odlewni Żelaza, Łódź, ul. Batorego 4 "J. John" S.A. Budowy Transmisji, Maszyn i Odlewnia Żelaza, Łódź, ul. Piotrkowska 217/219, (od 1.01.1930 r.) (Józef John) |
16. | "Herzfeld & Victorius" S.A., Odlewnia Żelaza i Emaliernia "Herzfeld & Victorius" S.A., Odlewnia Żelaza i Emaliernia, ul. 3 Maja 13/14, Grudziądz Zakłady w Grudziądzu, Mniszku i Końskich: Fabryka Odlewów Żelaznych i Warsztaty Mechaniczne "Słowianin", Hochberg Mojżesz, Końskie, ul. Małachowskiego 47 Fabryka Odlewów Żeliwnych i Emaliowanych Herzfeld & Victorius S.A., Grudziądz, Fabryka w Końskich (od 24.06.1938 r.) |
17. | Starachowickie Zakłady Górnicze S.A., Starachowice, zarząd: Warszawa, ul. Warecka 15 |
18. | "Borek" Fabryka Maszyn i Odlewnia Żelaza i Metali, inż. Konrad Wyleżyński, zarząd: Warszawa, ul. Krochmalna 71, fabryka: Borek Fałęcki k. Krakowa, ul. Główna 7 |
19. | "M. Wolski i S-ka" S.A. Fabryki Maszyn i Narzędzi Rolniczych, Lublin, ul. 1 maja 16, oddziały: Lwów, Hrubieszów, Zamość (Mieczysław Wolski) |
20. | "H. Mühsam" S.A., Dom Rolniczy, Fabryka Maszyn i Odlewnia Żelaza, Włocławek, oddział w Warszawie, ul. Mazowiecka 7 (Hugo Mühsam) |
21. | "Obidniak i S-ka" Sp. z o.o., Polska Odlewnia Dzwonów, Metali i Żelaza, Krosno (nie wykonano zamówienia próbnego) |
22. | "W. Klimek" Odlewnia Żelaza i Metali – Fabryka Maszyn, Kraków, ul. Mogilska 71 (Władysław Klimek) |
23. | "Białogon" Zakłady Mechaniczne i Odlewnia Żelaza, Kielce |
24. | "Kraj" Fabryka Maszyn i Narzędzi Rolniczych, R. Jaworski i Synowie, Stanisławów, ul. Sobieskiego 92 |
25. | Fabryka Maszyn i Odlewnia Żelaza "Müller i Seidel" S.A., Łódź, ul. Żeromskiego 96 |
Przypisy
- ↑ PrzemysławP. Michalski PrzemysławP., Udział zakładów prywatnych w produkcji granatów obronnych wz.1924 i wz.1933, „Przegląd Odlewnictwa 5-6/2018, s. 146-147”, 2018 .
- ↑ PrzemysławP. Michalski PrzemysławP., Udział zakładów prywatnych w produkcji granatów obronnych wz.1924 i wz.1933, „Przegląd Odlewnictwa 5-6/2018, s. 147”, 2018 .
- ↑ PrzemysławP. Michalski PrzemysławP., Udział zakładów prywatnych w produkcji granatów obronnych wz.1924 i wz.1933, „Przegląd Odlewnictwa 5-6/2018, s. 149”, 2018 .
Linki zewnętrzne
Informacje w projektach siostrzanych |
![]() |
- Granat obronny wz.33 na zabytki-techniki.org.pl
- p
- d
- e
Broń produkcji krajowej (konstrukcje własne lub licencyjne) |
| ||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Broń zagraniczna (przejęta lub zakupiona po I wojnie światowej) używana w ograniczonym zakresie lub wycofana przed 1939 |
- p
- d
- e
Pistolety i rewolwery | |
---|---|
Pistolety maszynowe | |
Karabiny i Karabinki | |
Karabiny maszynowe | |
Karabiny przeciwpancerne | |
Granaty ręczne | |
Granatniki | |
Konstrukcje prototypowe i doświadczalne |