Dzwonkowiec

Dzwonkowiec

Dzwonkowiec jajowaty
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	dzwonkowate
Rodzaj	dzwonkowiec
Nazwa systematyczna
Codonopsis Wallich in Roxburgh Fl. Indica 2: 103. Mar-Jun(?) 1824[3]
Typ nomenklatoryczny
C. viridis Wallich[3]
Synonimy
Campanumoea Blume[4][5] Cyclocodon Griff.[4] Glosocomia D. Don[4][6] Glossocomia Rchb., orth. var.[4] Leptocodon (Hook. f.) Lem.[4][5]
Multimedia w Wikimedia Commons

Dzwonkowiec, kodonopsis^[7], dzwonistęp^[8][9][10] (Codonopsis Wall.) – rodzaj roślin z rodziny dzwonkowatych. Obejmuje 42^[6], 46^[5] lub 53^[11] gatunki. Różnice w liczbie zaliczanych tu gatunków wiążą się z włączaniem lub wyodrębnianiem roślin z różnych rodzajów, w innych ujęciach przedstawianych jako synonimy (np. Himalocodon, Pankycodon, Pseudocodon)^[5]. Rośliny te występują w środkowej i wschodniej Azji^[12] na obszarze od Himalajów po Japonię i Jawę^[12] (24 gatunki są endemitami Chin)^[6]. Zasiedlają zbiorowiska trawiaste, zaroślowe, widne lasy i miejsca skaliste^[12]. Kwiaty zapylane są przez pszczoły, kwitnące w kolorze zielonym – także przez osy^[12].

Mimo nieprzyjemnego zapachu liści wiele gatunków z tego rodzaju uprawianych jest jako rośliny ozdobne ze względu na efektowny kształt kwiatów^[12] i pnący pokrój^[5]. Bulwiaste korzenie niektórych gatunków są wykorzystywane w ziołolecznictwie lub spożywane jako jadalne^[5]. Popularne w tradycyjnej medycynie chińskiej są korzenie podgatunku tangszeńskiego dzwonkowca kosmatego C. pilosula subsp. tangshen używane jako afrodyzjak^[8] i substytut żeń-szenia^[5]. Jadalne korzenie ma m.in. C. lanceolata^[5].

Morfologia

Pokrój

Byliny o cuchnącym zapachu i spichrzowych korzeniach. Pędy są prosto wzniesione, podnoszące się lub pnące i osiągają do 3,5 m długości^[12][6].

Liście

Skrętoległe, naprzeciwległe, czasem skupione w nibyokółkach, na brzegu zwykle płytko ząbkowane^[12][6].

Kwiaty

Wyrastają pojedynczo na szczycie pędu, bocznych odgałęzień, naprzeciw liści lub w kątach liści^[6]. Kielich składa się z 5 wolnych działek, bez łatek między nimi^[12], w różnym stopniu przylegający lub odstający od korony i zalążni^[6]. Korona tworzona jest przez 5 płatków, zrośniętych w dzwonkowaty lub lejkowaty kształt o wolnych i zaostrzonych końcach lub zrośniętych tylko u nasady i rozpostartych^[6][12]. O ile od zewnątrz korona jest często niepozornie ubarwiona (zielonkawo, niebieskawo, fioletowo, biało lub żółto, zwykle blado)^[12][8] o tyle wewnętrzna strona płatków jest ozdobiona wyraźnymi pomarańczowymi^[12], fioletowymi, purpurowymi lub czarniawymi plamkami naprowadzającymi zapylaczy do wnętrza kwiatu^[8]. Pręcików jest 5, ich nitki są nagie lub owłosione, często rozrośnięte u nasady dla zatrzymywania nektaru^[12][6]. Zalążnia jest dolna, trójkomorowa, z licznymi zalążkami. Pojedyncza szyjka słupka jest naga lub owłosiona i zwieńczona trzema szerokimi łatkami znamion^[6], podwijającymi się^[12].

Owoce

Torebki jajowate lub stożkowate z trwałymi działkami kielicha zawierające liczne nasiona^[6]. Otwierają się klapkami naprzeciw działek kielicha^[12]. Nasiona jajowate do kulistych, gładkie, pomarszczone w fałdki lub siateczkowato lub oskrzydlone^[12][6].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj w obrębie rodziny dzwonkowatych Campanulaceae klasyfikowany jest do podrodziny Campanuloideae^[4].

Wykaz gatunków^[11][7]

Przypisy